Jouw probleem of mijn probleem?

Elke keer als ik mijzelf hoor ratelen over de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen én dat wij als Nederlandse samenleving meerdere generaties bezig zijn om dit te kop in te drukken, groeit mijn behoefte naar een cursus als ‘hoe leg ik aan iemand uit die een probleem niet ervaart, dat hij wel degelijk een probleem heeft?’

Probleem

Een probleem aan de kaak stellen dat niet door iedereen als probleem wordt ervaren is lastig. De nadelen van het probleem worden immers alleen ondervonden door degene die het probleem ervaren. Het erkennen van een gedeeld probleem maakt het daarmee des te moelijker. Met genderongelijkheid is het niet anders. Zoals Atria stelt in de literatuurstudie Genderstereotypering (2020), zijn stereotypen zó ingebakken in ons denken dat we ze vaak niet eens herkennen als beperkend. We noemen ze ‘natuurlijk’, ‘normaal’ of ‘traditie’. Dat maakt het extra lastig om ze te bevragen, laat staan te doorbreken. Echter uit het onderzoeksrapport ‘vrij om te kiezen’ (2022) van Atria blijkt dat Nederlandse jongvolwassenen nog steeds stereotiepe denkbeelden hebben over mannelijkheid en vrouwelijkheid. Kenmerken die met daadkracht worden geassocieerd, zoals ambitie, moed, besluitvaardigheid en agressie, worden vaker aan mannen toegeschreven. Eigenschappen die verband houden met gemeenschapszin, zoals warmte, empathie, sensitiviteit en emotioneel zijn, worden juist sterker met vrouwen geassocieerd. Daarnaast worden gemeenschapszin-kenmerken gemiddeld genomen sterker geassocieerd met vrouwen dan daadkracht-kenmerken geassocieerd worden met mannen.

Of we deze verschillen als een probleem ervaren is afhankelijk van onze persoonlijke ervaringen, sociale positie, culturele achtergrond en mensen hun eigen perspectief op genderrollen. Zo stopte mijn moeder met werken toen mijn oudere broer werd geboren, groeide ik op in een milieu waar studeren werd gestimuleerd en werd ik vaak een tweede zoon genoemd omdat ik zo sterk was. Maar waar hebben we het eigenlijk over als we praten over genderongelijkheid en het nastreven van een meer gelijkwaardige wereld?

Gelijk of gelijkwaardig?

Gelijk en gelijkwaardig lijken op het eerste oog twee zijden van dezelfde munt. Toch zit er meer contradictie in dan verwacht. Gelijk betekent dat twee of meer dingen precies hetzelfde zijn in eigenschappen, waarde of situatie. Gelijkwaardigheid daarentegen erkent dat er verschillen kunnen zijn, maar dat deze geen invloed mogen hebben op iemands waarde of behandeling in de samenleving. Het begrip ‘gelijkwaardig’ houdt in dat, hoewel mensen verschillend kunnen zijn (bijvoorbeeld in geslacht of cultuur), zij nog steeds dezelfde waarde, rechten en respect verdienen. Het benadrukt dus niet alleen gelijke behandeling, maar ook het respecteren en waarderen van verschillen.

Hebben jij en ik een probleem?

Lees “Van (onder)buik naar onderbouwing”.

Definitie (gender)gelijkheid

De Gelijkmaker bedoelt met gelijkheid de verwijzing naar de gelijke (voor iedereen dezelfde) rechten, verantwoordelijkheden en kansen van vrouwen en mannen en meisjes en jongens. Dit houdt in dat de rechten, verantwoordelijkheden en kansen van vrouwen en mannen niet afhankelijk zijn van of ze als man of vrouw geboren zijn en dat de belangen, behoeften en prioriteiten van zowel vrouwen als mannen in overweging worden genomen. Gendergelijkheid is bereikt wanneer vrouwen én mannen kunnen rekenen op een gelijke behandeling en een gelijkwaardige positie in de samenleving.

Wel of geen gelijke behandeling?

Vanuit het perspectief van gelijkwaardigheid betekent dit dat we soms mensen juist niet op dezelfde manier moeten behandelen om een eerlijke samenleving, werkomgeving of gezinssituatie te creëren. Dit klinkt tegenstrijdig, maar gelijkwaardigheid houdt rekening met wat iemand nodig heeft. Er moet worden gekeken naar de verschillen om een gelijke kans te krijgen. In het onderwijs kan bijvoorbeeld een leerling extra huiswerkbegeleiding worden aangeboden. Hulp die een andere leerling niet nodig heeft. Deze leerlingen krijgen niet een gelijke behandeling maar wel een gelijkwaardige kans om te slagen. Zo werkt het ook in de samenleving. We zijn niet allemaal gelijk, maar verdienen wel een gelijkwaardige kans om in deze samenleving te floreren.

Het zal altijd lastig blijven om een probleem te adresseren dat de ander niet herkend. Ik heb mezelf dan ook de vraag gesteld of ik beter wil worden in het probleem duiden of dat ik wil bijdragen aan de oplossing voor het probleem en daarmee het probleem wegneem. Het is een beetje van beiden, net zoals de doelen die we als De Gelijkmaker nastreven: bewustwording én een gereedschapskist. En als ik dan toch zo sterk ben, kan ik net zo goed die hele klus aanpakken.

De TED Talk We Should All Be Feminists uit 2012, die miljoenen keren werd bekeken, zette wereldwijd een gesprek over feminisme in gang